(vrij lang dit keer...)

Tibet.
In Lhasa zette Lob-sang, onze gids, ons af bij een hostel tegen het oude centrum aan. De 4persoons kamer à €3,65 p.p. was uiteraard schandalig duur, maar had wel het ideale aantal bedden. Onze Duitsers doen namelijk aan couchsurfen en zouden bij iemand in de stad slapen. We spraken af om om 20uur samen te eten, maar om 18uur waren de Duitsers alweer in ons hostel; buitenlanders mogen van China in Tibet niet bij privépersonen overnachten.

Aangezien iedereen moe was van de treinreis, de hoogte en de indrukken, liepen we met het eten vol in een tourist-trap. Het door Rotterdammers gerunde restaurant zag er prachtig uit, maar was redelijk prijzig. Toen iedereen z'n soep met gratis Jasmijnthee op had was ik nog niet halverwege mijn reusachtige portie Yak-nasi met kroepoek, saté saus en augurk. Met pijn en moeite heb ik de laatste happen weg kunnen spoelen met mijn Lhasa-beer zodat er in ieder geval niks overbleef voor die gierige schrapers. Kijk, ik mag vast niet oordelen over andermans budget, iedereen mag kennelijk reizen op zijn/haar manier, maar waar ik heel slecht tegen kan is overal waar we komen het goedkoopste van de kaart bestellen, zeggen dat alles schandalig duur is en vervolgens mij de happen uit m'n mond gaan kijken. Welcome to backpacker-hell...

Enfin, de volgende morgen werden we om 8:30uur opgehaald door Lob-sang om de Jokhang tempel, Tibets heiligste tempel, te bezoeken. Deze tempel staat op het centrale plein van Lhasa en overal lopen groepen Chinese militairen, zijn er politieposten en zitten er schutters op de daken. Echt heel gezellig.

De €9,- entree moet je betalen bij een dikke Chinees die minachtend z'n peuken tussen de biddende Tibetanen op de grond schiet. In de tempel is het verder stampvol met Chinese touristgroups die achter hun, in een microfoon schreeuwende, paraplu aanlopen. Voor zover de stilte en spiritualiteit daar. Lob-sang loopt er ook maar wat ongeïnteresseerd bij en neemt op een gegeven moment gewoon z'n telefoon op in de tempel terwijl er monniken aan het bidden/zingen/mediteren zijn.

Is dit dan Tibet? Wij zijn in ieder geval niet de enige die er zo over denken, het Nederlandse meisje besluit al na 5 minuten buiten te gaan wachten. Het Amerikaanse meisje heeft het uiteraard een uur lang over de belachelijke entreeprijs.

Na dit bezoek worden we door Lob-sang in een immense winkel met troep achtergelaten met de boodschap dat hij ons morgen om 14u ophaalt om naar een andere tempel te gaan. Het is 10uur en de rest wil een beetje door de stad lopen. We spreken af om om 12uur te gaan lunchen en Sjouk en ik zitten tot die tijd op een dakterras aan het plein in de zon. Nee, dit alles heeft weinig te maken met de illusies (?) die we hadden met betrekking tot een bezoek aan Tibet.

We lunchen echter in een authentiek Tibetaans restaurantje, waar het met het oog op de sfeer gelukkig spotgoedkoop is. Hierna is iedereen kapot en gaat iedereen slapen tot 18uur. Ik probeer wat te pokeren met een waardeloze verbinding en houd de eer maar gauw aan mijzelf.

's Avonds gaan we weer eten bij een Tibetaans restaurantje en de Duisters hebben hun couchsurfer, waar ze niet mochten slapen, uitgenodigd om mee te eten. Dit blijkt een Chinees meisje te zijn dat in Lhasa bij China Mobile werkt. In het restaurant/woonkamer weigert de vrouw des huizes Chinees te spreken met het Chinese meisje. Gezellige sfeer. Gelukkig is het goedkoop (voor de rest) en is er een kitten met bolletje wol (voor ons) en heeft iedereen het dus naar z'n zin.

Na het eten gaan we naar het beroemde Potala paleis waar de Dalai Lama altijd gewoond heeft, om wat foto's ‘by night' te maken. Lob-sang wilde ons daar de volgende dag mee naartoe nemen, maar niemand wilde dat, want: entree €11,50 (rest) en heel veel trappen op 3650m (wij).

Tegenover het paleis ligt een groot plein met een Chinees monument. Het Chinese meisje vertelt dat dit een monument is ter ere van de bevrijding van Tibet in 1951 door het Chinese leger. Er is geen spoor van cynisme te bespeuren in haar verhaal. Dan begint er een 1,5 uur durende muziekshow met lichten en fonteinen op het plein en de vele Chinese toeristen maken foto's van zichzelf met het monument, de politie en de militairen. Wij daarentegen kijken elkaar eens aan en snappen niet hoe wij het 3 weken lang zo leuk hebben gehad in China en dat we nu binnen 24uur ineens zo'n hekel hebben aan dat land.
Heel hypocriet en niet geheel eerlijk. Toch voelt het zo.

Tibet.
De volgende morgen hebben we dus ‘vrije tijd' tot 14uur en iedereen gaat z'n eigen gang. Sjouk en ik slaan het ‘niet zo lekkere' typisch Tibetaanse (gratis) ontbijt in ons hostel over en besluiten te ontbijten in het restaurantje waar we gister hebben geluncht.

Aangezien onze camera eigenlijk geen mooie foto's maakt in het donker wil Sjoukje na het ontbijt graag nog even langs het Potala paleis om nog wat foto's in de zon te maken. Eenmaal daar moet ze natuurlijk plassen en besluit ik eens heerlijk in de ochtendzon op het lege plein te gaan zitten wachten en naar het paleis te kijken. Hoog boven op het paleis zie ik de Chinese vlag wapperen en ineens hoor ik een hoop geschreeuw. 2 politieagenten en 1 militair komen snel mijn kant op en verzoeken mij niet zo vriendelijk, edoch zeer dringende heel snel te gaan staan...
Toen ik vanochtend in de spiegel keek zag ik er nog niet uit als een hippie met een gitaar en Tibetaanse vlag die vandaag wel even een protest sit-in zou organiseren, maar wie ben ik.
Staand tuur ik maar een beetje verder richting het paleis tot ik ineens achter mij ‘hello' hoor.

Niet direct heel schokkend, daar je dat wel 100x per dag hoort. Ik zeg braaf ‘hello' terug en vermoed dat de conversatie wel weer voorbij is nu. ‘Where are you from?' in bijzonder verstaanbaar Engels. Als ik mij toch maar omdraai zie ik een minuscule Tibetaanse man staan met een brede lach. ‘I'm from the Netherlands, Holland' en ik verwacht dat de conversatie nu toch echt wel over is aangezien nog geen enkele Chinees ooit van Nederland heeft gehoord. ‘Ahhh, the Netherlands, I've been there, it's a very flat country!
Mijn klomp ligt in 100 stukjes verspreid over het plein.

De man vraagt hoe ik Tibet vind, vertelt wat hij van Tibet vindt (voorovergebogen en om zich heen kijkend) en vertelt dat hij een leraar art/architectuur is hier in Lhasa. Als Sjoukje terugkomt van de WC vraagt hij ons of we met hem meelopen rond het paleis (doen alle echte Tibetanen 2x per dag uit respect voor de Dalai Lama).

Voordat wij op reis gingen hebben wij het wel eens over dit soort situaties gehad, mensen die je aanspreken op straat. Aangezien 99% van de mensen niet interessant is en 99% van de mensen altijd iets van je wil, verzochten wij iedereen altijd zich vooral met z'n eigen zaken te bemoeien en vooral niet met ons. Wij realiseren ons ook dat, wil je eventueel een extra dimensie aan je belevingen toevoegen, je toch ook met de bevolking van een land in aanraking moet zien te komen.‘Wij hadden samen afgesproken ons daarvoor een beetje proberen open te stellen...'

Goed, daar stonden we dan, die paar seconden dat je elkaar aankijkt en denkt ‘waar gaat dit heen'. Aarzelend vertelden we de man dat we wel even met hem mee wilden lopen (hoelang gaat het duren? 20 minuten maar. Ok), maar dat we wel om 13uur weer door onze gids worden opgehaald om naar de Sera Monestary te gaan (wat dus pas om 14uur zou zijn).

Nou, dat was precies de gevoelige snaar. We gingen zeker naar de debaterende monniken kijken daar? (inderdaad). Moesten we niet doen, was een farce met €7,- entree. Of we al in het Potala paleis waren geweest? (dat waren wij dus niet). Hiermee stegen we weer in zijn achting; Tibetanen gaan daar sinds 1959 al niet meer binnen, alleen nog maar Chinesen. Etc, etc.
En op pad gingen we.

De man zat op z'n praatstoel en tijdens de ronde rond het paleis maakte hij korte praatjes met allerlei Tibetanen die ook hun ronde aan het doen waren. ‘Iedereen herkent U?' ‘Ja, ik ben een teacher en die zijn heel belangrijk in Tibet.'

Achter het paleis was ineens geen Chinees/toerist meer te bekennen, een oase van rust en biddende Tibetanen. Wel wees Popo (zo heet de beste man) ons alle camera's aan en vertelde over monniken die zich hier in 2008 in brand hadden gestoken oid. Bij een meer vol zwanen stond een kleine tempel waar we in gingen. Geen entreekosten. ‘In een echte Tibetaanse tempel ben je altijd welkom.' In de tempel stonden de nodige beelden en 1 van de Budha's had een Tibetaanse shawl om. In principe hebben wij echt helemaal niks met die soort dingen en Sjoukje zei (deels uit beleefdheid) dat ze dat wel een mooie shawl vond. Hierop ging Popo even naar een van de monniken toe en 30 seconden later werd de shawl door Popo en de monnik zorgvuldig opgevouwen en had Sjoukje een Tibetaanse shawl...
Even verderop stond een ander tempeltje, daarbinnen hing een groot schilderij en een bordje ‘no pictures please'. Popo vertelde tussen neus en lippen door dat hij dat schilderij gemaakt had.
(Tja, wij verwachtte nog altijd half dat er straks om geld gevraagd ging worden voor de tour, de shawl etc, dus dan moet je als gids ook een beetje indruk maken om meer geld te kunnen vragen?... Is het erg dat wij zo denken?...)
Enfin, op dat moment kwam er een monnik binnen en die kwam direct Popo's hand schudden en een praatje maken. Vervolgens zei Popo dat we wel een foto van zijn schilderij mochten maken. Wij wezen nog even naar het bordje ‘no picture', maar hij verzekerde ons dat het goed was, hij was immers een teacher.
Verderop gingen we een tempeltje voor vrouwelijk monniken in en hier stond een beeld dat Popo gemaakt had. Na nog een tempel waar Popo uiteraard weer enthousiast begroet werd en waar ook weer een schilderij van hem hing, waar wij uiteraard ook weer een foto van mochten/moesten maken, was het inmiddels 12:45u en moesten wij (om eens verhaal kloppende te houden) afscheid nemen van Popo.
Zou hij dan nu om geld gaan vragen?

Popo vroeg Sjoukje welk van zijn werken ze het mooist vond? Tja, die 1^e dan maar, je moet toch iets zeggen... Sjoukje moest haar adres opschrijven dan ging hij haar een tekening sturen...

Popo snapte dat we nu verder moesten met onze eigen tour, daar hadden we immers voor betaald, al konden we ook gewoon tegen onze gids zeggen dat we ziek waren en niet naar de Sera tempel wilden... Wij gaven Popo ons adres en hij schreef op een papiertje zijn telefoonnummer; als we na de Sera tempel nog iets echt Tibetaans wilden zien moesten we hem bellen.

Nog een laatste foto en een vriendelijke lach en weg was Popo.

Tibet.
Enthousiast vanwege onze ochtend kwamen we bij ons hostel aan en vertelde alles aan de anderen die direct vonden dat we Popo later weer moesten bellen.

Lob-sang kwam ons ophalen om naar de Sera tempel te gaan. In 2 Chinese taxi's gingen we op weg. Daar aangekomen bleken wij in onze taxi bijna dubbel zoveel te hebben betaald als de anderen in de 2^e taxi. De entree tot de tempel was €7,- p.p. en in het hokje van de Chinese militair die de kaartjes verkocht hingen posters van o.a. het Nederlands elftal.

Bij het eerste gebouw van de tempel hing een bordje ‘picture 20 Yuan' en liepen er weer de nodige schreeuwende gidsen rond met onbedekte blanke toeristen die uitgebreid foto's aan het maken waren van de Tibetanen die daar hun ernstig zieke kinderen lieten zegenen door monniken.
Het Nederlandse meisje uit ons groepje stond alweer vol afgrijzen buiten en wij vonden in een hoekje van de tempel een puppy waar we mee konden spelen.

Vervolgens klonk er gonggegalm en verzamelden alle monniken zich op de binnenplaats voor het ‘debat'. De blanke toeristen gingen hijgend en puffend op de bankjes zitten, de Chinese toeristen klommen zowat op schoot bij de Monniken om goede foto's te kunnen maken en wij stonden na 2 minuten buiten. Popo had vooralsnog overal gelijk over gehad, dit was schrijnend.

Terug moesten we uiteraard met de bus, want nog een keer met de taxi à €1,50 per auto was vanzelfsprekend weer te duur.

Tibet.
Terug in het hostel besloot ik Popo te gaan bellen, het Nederlandse en Amerikaanse meisje wilde ook heel graag een stukje echt Tibet zien. Het was 16uur en ik wilde Popo uitnodigen om met ons te komen eten rond 19uur.
Telefoneren met Popo bleek echter eenrichtingsverkeer en Popo zou om 16:10uur voor ons hostel staan.
Na Sjoukje snel onder de douche vandaan getrokken te hebben, de andere meiden ingelicht te hebben, de Duitsers gingen ansichtkaarten schrijven, waren we net op tijd beneden om Popo aan te zien komen lopen.

Een verdubbeling van z'n publiek zorgde ervoor dat Popo nu echt alles uit de kast haalde om ons wat te laten zien. Na 2 kleine tempels diep in de krochten van Lhasa, waar iedereen hem uiteraard kende (this is a student of mine) kwamen we bij een kelderdeur die helaas op slot was. 30 seconden later kwam Popo terug met een sleutel en konden we deze droogplaats voor heilige kaarsen in. Hierna volgde bezoekjes aan een schildersatelier met studenten van Popo, een boetsier plaats waar oud studenten van Popo Budha beelden aan het maken waren, het oudste gebouw van Lhasa (2800 jaar oud) en nog wat tempels. Overal mochten we foto's maken en we hebben 2 uur lang geen Chinees of toerist gezien.
Vervolgens gingen we thee drinken in een Tibetaans theehuis waar vooral wat Tibetanen heel gezellig bier aan het drinken waren. Popo mag geen bier, want hij is een leraar.
Hier haalde Popo 6 kleine zakjes tevoorschijn met handgemaakte Tibetaanse kettinkjes van stof en garen, gezegend bij een of andere hoge priester = Lama. We kregen deze kettinkjes van hem en ze zouden ons beschermen tegen de hoogte als we naar de Mount Everest zouden gaan. Tja, gevalletje baat het niet, dan schaadt het niet...

De Duitsers belden of we nog gingen eten. Wij nodigden Popo uit om met ons te komen eten, dat was goed, maar eerst had Popo nog 1,5 uur nodig voor ons. De Duitsers moesten dus nog maar even wachten.

Sjoukje wilde graag nog van die kleurige Tibetaanse ‘prayer flags' kopen, dus nam Popo ons weer mee ergens diep Lhasa in. Na de vlaggetjes gekocht te hebben en door een waar labyrint gelopen te zijn kwamen we ineens weer bij een tempel aan.
Hier vroeg Popo of de aanwezige monnik Sjoukje's vlaggetjes wilden zegenen. De monnik was 15 minuten bezig met een ritueel en aan het eind stonden er 3 westerse meisjes met tranen in hun ogen. Niet vanwege het geloof of de spiritualiteit, maar puur vanwege Popo, de pretentieloze monnik, de plek waar we waren en alle indrukken van die dag.
In de tempel was verder ook een heel apart beeld van een blauwe Budha die omhelsd werd door een witte vrouw. De betekenis is mij ontschoten, maar het was een mooi beeld.

Nog even en het aanstaande huize SQ wordt een ware Boedistische tempel met Shawls, gezegende vlaggetjes en Budha beelden... Gelukkig zijn wij altijd al van die spirituele mensen geweest.

Op miraculeuze wijze stonden we 5 minuten later weer voor ons hostel om de Duitsers op te halen. Al gauw realiseerde het Duitse meisje wat ze die dag had gemist en was ze in tranen. Gelukkig wilde Popo na het eten nog wel een paar andere tempels laten zien...

Het eten (lux Tibetaans) was echt heel lekker op het toetje na (koekjes die in je mond blijven plakken) en uiteraard weer veel te duur; €5,- p.p.

Popo beloofde nu ook de rest een beeldje op te sturen en we gingen de duisternis in opzoek naar nog meer tempels. We hebben nog 3 of 4 tempels bezocht, 1 daarvan werd bewaakt door Chinese politie, 1 was gesloten met een grote stalen poort en 1 leek verlaten. Maarja, als je Popo aan je zijde hebt gaan er deuren open die voor andere gesloten blijven. Bij de laatste tempel kregen we nog een privé concert van wat monniken en dit was ook een tempel waar beelden ‘kracht' op kunnen doen, dus Popo gaat onze beeldjes hier eerst een paar dagen laten staan... We vroegen Popo of hij wel vaker toeristen de stad liet zien, dat beweerde hij nog nooit gedaan te hebben. Wel had hij wel vaker beeldjes aan mensen gegeven, oa aan die Rotterdammers van dat restaurant ter decoratie. Popo werd enigszins emotioneel toen hij vertelde dat later bleek dat de Rotterdammers al deze beelden verkocht hadden aan toeristen.

Enfin, Lob-sang zou ons de volgende morgen om 6uur ophalen met de bus om het land in te gaan, dus het werd tijd om afscheid te nemen. We gaven Popo geld om de beeldjes op te sturen en nog wat geld voor de tempel die hij aankomende week ergens in West-Tibet ging restaureren.

We zijn heel erg benieuwd of die beeldjes ooit zullen aankomen, ik hoop het zo voor de herinnering aan deze opmerkelijke dag. Wij hebben in ieder geval een stukje van het echte Tibet gezien en volgens mij is Popo veel beroemder in Tibet dan dat hij ons deed geloven.

Ik ga mijzelf haten door dit te verkondigen, maar; ‘wij hebben die dag een heel interessant persoon ontmoet.'

Tibet.
's Ochtends stond Lob-sang ons op te wachten met een busje en een prachtige Tibetaanse vrouw. Dit bleek zijn vrouw te zijn en zij was onze chauffeur de aankomende dagen. Niet direct een bewijs van traditionele rolverdeling daar in Tibet lijkt mij.

De trip van die dag zou bestaan uit een bezoekje aan het hoogst gelegen zoetwatermeer ter wereld (uiteraard een heilig meer), een stadje en een grotere stad waar we zouden overnachten. Na de nodige checkpoints kwamen we via dat meer in het kleine stadje aan. Hier liepen we wat rond en Lob-sang begon eindelijk wat te ontdooien. Hier waren nog nauwelijks Chinese militairen en politie en durfde hij wat meer open te spreken. Wat bleek, Lob-sang was ooit naar India gevlucht, dit is illegaal aangezien Tibetanen geen paspoort krijgen van China. In India leerde hij Engels en bij terugkomst in Tibet is hij opgepakt en heeft 5 maanden in de cel doorgebracht. Hierna kon hij zijn oorspronkelijke beroep (leraar) niet meer uitvoeren, aangezien hij nu een soort van ‘staatsvijand' was en de Tibetaanse jeugd zou indoctrineren. Hij heeft 5 jaar als illegale gids gewerkt, omdat de Chinezen hem 5 jaar lang de opleiding hebben laten volgen en hem telkens geweigerd hebben examen te laten doen.

Ook mooi; over 2 weken is het toeristen seizoen in Tibet voorbij en beginnen de verplichte opfriscursussen voor gidsen.Mijn oren gingen klapperen toen ik hoordewat hij ons hoort te vertellen...

De volgende ochtend vertrokken we heel vroeg richting de Mount Everest, een tocht van 12uur met o.a. 100km onverharde weg. Onverhard in Tibet bleek eigenlijk ‘pak een kompas en zoek het maar uit' te betekenen. Lob-sang's vrouw stuurde de bus over onverharde bergpassen van 5500m waar wij prachtig zicht hadden op de opdoemende Mount Everest. Bij het Everest Base Camp sliepen we in een tent en vroor het 15 graden en vanwege de hoogte (5250m) heeft eigenlijk niemand een oog dichtgedaan. Het was wel heel stoer om op de hoogste berg ter wereld te hebben gestaan.

De dag daarop was iedereen dus op tijd op om de zon op te zien komen achter de berg en konden we daarna weer de bus in voor 70km onverharde hobbelweg tot we weer bij de Freedom Highway aankwamen die ons rond 18uur in Zhengme bracht.
In dit Chinees/Tibetaans grensstadje is duidelijk te zien waarom China de snelst groeiende economie ter wereld is. Honderden identieke moderne Chinese trucks komen vanaf Tibet dit stadje binnen om vrachtladingen troep ‘made in China' over te laden in oude Nepalese Tata trucks die geschilderd zijn in alle kleuren van de regenboog en allerlei namen dragen als ‘Speed Monster, Road King en Offroad Beast'. Verder draait dit stadje op truckchauffeurs die behoefte hebben aan Nepalese jonge meisjes. Niet direct een stadje om snel naar terug te gaan.

De volgende ochtend werden we om 10uur bij de grens afgezet en via de Friendship bridge liepen we zo Nepal binnen. Nu moesten we een auto zien te regelen die ons naar Kathmandu (de hoofdstad van Nepal) kon brengen. Er waren genoeg jeeps met airco die ons zessen voor €6,50 p.p. in 4 uur wilden brengen, maar nee, dat was uiteraard weer te duur, dus hebben wij voor €3,- p.p. 5,5 uur in een locale Nepalese bus zonder airco over stoffige wegen mogen rijden. Dat was een ‘ervaring'.

Morgen verlaten we Kathmandu alweer en gaan we wat andere plekken in Nepal bekijken, maar daarover de volgende keer meer. Wel hebben we al vliegtickets gekocht voor een vlucht naar Bangkok op 9 november. De truien kunnen vanaf nu in ieder geval in de vuilnisbak!

Succes iedereen met: ‘met pensioen gaan', ‘bevallen', ‘pappa worden', ‘bruiloft plannen', ‘niet broke gaan met poker', ‘huis inrichten', ‘geen burn out krijgen', ‘jarig zijn' en de ergste maand van het jaar; November.
Wij nemen nog een cocktail à €1,75 per 2.

S&Q.

N.B.
- Een mooi alternatief voor ‘Soooo expensive' is ‘Such a rip-off'.
- Er zijn blijkbaar echt mensen die liever een gerecht zonder vlees hebben dan met, ookal zijn ze geen vegetariër... (vlees is natuurlijk wel duurder...)
- Bij de Mt Everest is geen stromend water, geen WC, geen vlees, maar wel vol bereik met je telefoon dankzij China Mobile.
- Tibetanen roggelen ook, helaas.
- Wij vonden het wel meevallen met al die backpackers en hippies onderweg, nu zijn wij helaas in Nepal; HippyHell.
- Als je in Tibet Yak met groene peper bestelt, dan krijg je Yak, met heel veel groene pepers. Geen rijst of iets anders.
- De eerstvolgende persoon die mij vertelt ‘How awwwwwwwwwsome' dit en dit is, die trek ik aan zijn/haar dreadlocks.
- Op 5250m hoogte ben je na een toiletbezoek 5 minuten bekaf.